استان هرمزگان در حدفاصل بین مختصات جغرافیایی ۲۵ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۵۷ دقیقه عرض شمالی و ۵۳ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۵دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شدهاست. این استان حدود ۶۸هزار کیلومتر مربع (کمابیش اندازه کشور گرجستان) مساحت دارد که از این نظر هشتمین استان کشور میباشد. هرمزگان از جهت شمال و شمال شرقی با استان کرمان، غرب و شمال غربی با استانهای فارس و بوشهر از شرق با سیستان و بلوچستان همسایه بوده و جنوب آن را آبهای گرم خلیج فارس و دریای عمان در نواری به طول تقریبی ۹۰۰ کیلومتر دربرگرفتهاست.
بنا به سرشماری بعمل آمده در سال ۱۳۷۵ جمعیت استان هرمزگان ۱۰۶۲۱۵۵ نفر میباشد که از این تعداد ۴۱۹۹۳۸ نفر در بندرعباس ساکن میباشند. بندرعباس بهعنوان مرکز استان امروزه یکی از شهرهای بزرگ ایران میباشد که مرکز مهم فعالیتهای اقتصادی و تجاری میباشد. این شهر که در قسمت انتهایی خلیج فارس و در فصل مشترک شاهراه خلیج فارس و دریای عمان واقع گردیدهاست که نقش مهمی در زمینه صادرات و واردات کشور ایفا میکند. تأسیسات مهم دریایی و زیربنایی کشور همچون بندر شهید رجایی، پالایشگاه نفت بندرعباس، کارخانه آلومینیوم المهدی، کارخانه آلومینیم هرمزگان، کشتی سازی خلیج فارس، فولاد و سیمان هرمزگان از این جمله میباشند. این استان از طریق زمین به استانهای بوشهر فارس کرمان و سیستان و بلوچستان ارتباط دارد و با راه آهن به راه آهن سراسری ایران متصل است و از طریق هوا با داشتن فرودگاهای بینالمللی بندرعباس، کیش، بندر لنگه و قشم به سراسر جهان متصل است. استان هرمزگان جز<پردرامدترین استانهای ایران میباشد این استان از نظر درآمد اولین استان کشور است ولی متأسفانه از نظر تقسیم بودجه در رده بیست و چهارمین استان قرار دارد.
زبان و نژاد
استان هرمزگان، از دیر باز محل نخستین اجتماعها و گاهواره فرهنگی کهن و مرکز آبادی بوده و نخستین حکومتهای با فرهنگ، در کرانههای آن به وجود آمده است. در کرانهها و جزیرههای هرمزگان، فارسها، بلوچها، عربها در کنار هم به سر می برند.اکثریت مردم هرمزگان را تیره پارس تشکیل می دهند،اما ساکنان محلی بعضی از بندرها و جزیرههای استان هرمزگان، عرب هستند که از دیگر نقاط ایران به این منطقه مهاجرت کردهاند. اینان فرزند عرب و عرب زبانان محلی مستقر در ایران میباشند، که ویژگیهای جسمانی آنان با عربها همسانی دارد و ایرانی شدهاند.
بلوچها، در کرانههای دریای مکران، خلیج فارس، جزیرهها و بندرهای ایران، از جمله استان هرمزگان زندگی میکنند. نام این تیره در آثار فارسی «بلوچ» و در آثار عربی «بُلوش» نگاشته شده است. مکرانیها یا مکیها، بیش تر در ناحیه مکران استان سیستان و بلوچستان و کرانههای دریای فارس، از جمله استان هرمزگان، به ویژه ناحیه جاسک زندگی میکنند و آمیختهای از نژاد هندو، آسوری، افغان و سیاه پوست هستند.[۷] زبان مردم هرمزگان عموماً لهجههای گوناگون گویش بندری (شاخه ای از پارسی میانه) است که از زیر شاخههای زبان فارسی است که دارای پیوندهایی با زبان مردم لارستان استان فارس میباشد. ونیز در نواحی غربی وجزایر ایرانی خلیج فارس زبان عربی نیز رایج است، همچنین در نواحی شرقی مانند جاسک زبان بلوچی رواج دارد. همچنین در برخی روستاهای حاشیهٔ دریا زبان عربی کلاً رایج است، بطور مثال: مثلاً در روستای شناس و دهستان مغویه و چیرویه ساکنان اصلی این مناطق کلاً به زبان عربی سخن میگویند.
موقعیت اقتصادی
شهرستانها و تقسیمات کشوری
استان هرمزگان دارای ۱۳ شهرستان، ۲۵ شهر، ۳۳ بخش و ۷۱ دهستان و ۲۱۷۰ آبادی دارای سکنهاست. چندین دهه قبل این استان خود بخشهایی از کرمان و فارس به شمار میرفتهاست.[۲]
فهرست شهرستانهای استان هرمزگان ایران:
- شهرستان ابوموسی
- شهرستان بستک
- شهرستان بندرعباس
- شهرستان بندر لنگه
- شهرستان جاسک
- شهرستان حاجیآباد
- شهرستان رودان
- شهرستان قشم
- شهرستان پارسیان
- شهرستان میناب
- شهرستان خمیر
- شهرستان بشاگرد
- شهرستان سیریک
مردم شناسی
بافت جمعیتی استان تنوع فراوانی دارداز شرق با فرهنگ و سنن بلوچها شروع میشود وپوشش مردم بخصوص زنان بسیار شبیه بلوچها میباشد و در مرکز و غرب استان بیشتر از فرهنگ بومی خود و لباس آنها بیشتر فرنگی میباشد و زنان پوشش مشهور بندری، لباسی با پارچههای رنگی شاد قرمز سبز زرد و آبی و اکثراً زری بافی شده. روایتها فرهنگ مردم هرمزگان حکایت از رشد، تکامل، اختلاط و تنوع بسیار دارد.
آیینها، افسانهها واعتماداتی که از قلهٔ کوهها تا حضور دریا وصیادان را در بر گرفتهاست، بر این چهار راه فرهنگی میتوان از همهٔ أقوام، ملتها و أدیان آمده ورفته چیزهای بسیار بر جای مانده یافت. پس باید با ضرب دهلها ونقش لباس همراه شد وبه تماشای زار و عضوا نشست تا تاریخ دیرینهٔ فرهنگ وتمدن هرمزگان را که حکایت مردم دیرزی این دیار وهم نشینی آنان با مهاجران از دور آمده را دریافت. همچنین شماری از مردم این استان از ایرانیان آفریقاییتبار میباشند.
حمل و نقل
شبکه راههای زمینی
عمده راههای زمینی هرمزگان عبارتند از:
بندرعباس ـ بندرلنگه-گاوبندی-بوشهر
بندرعباس-گهکم-داراب-شیراز
بندرعباس-بستک-لار-جهرم-شیراز
بندرعباس-حاجیآباد-سیرجان-کرمان
بندرعباس-رودان-کهنوج-کرمان
بندرعباس-میناب-جاسک-چابهار
شبکه راهآهن
ریل گذاری اولین شبکه راه آهن استان در زمستان ۱۳۷۳خورشیدی به پایان رسید. عملیات ریل گذاری این شبکه از بافق تا بندرعباس به طول۷۰۰ کیلومتر با اعتباری افزون بر۱۶۴میلیاردریال اجرا شد. باند دوم مسیر بافق به بندرعباس در سال۱۳۹۱ توسط رئیس جمهور محمود احمدی نژاد افتتاح شد.
هم اکنون مسیر ریلی شیراز-جهرم-لار-بندرعباس در دست ساخت میباشد.